Boommetafoor (1C5)

Auteur: T.B. Eisenga
Laatste update: 22-05-2016

Wij gaan er van uit dat alle dingen op de een of andere manier samenhangen, ook al kunnen we die verbanden maar zelden in hun volle omvang zien. Neemt niet weg dat wij daar in ons werk wel voortdurend naar op zoek zijn.

Dit basisstreven wordt het beste weergegeven in mijn Ex Libris die ik ooit eens (35 jaar geleden) heb gemaakt:

Omdat de tekst moeilijk leesbaar is, heb ik die er naast nog eens, zonder boom, afgedrukt:

DE LEVENSBOOM:

Het dichte bladerdek,
waarmee de boom zijn takken en de stam,
geheel aan het gezicht onttrekt,
houdt mensen vaak hun leven lang,
druk bezig en op gang;

Door overweldigend’ veelvuldigheid,
waarmee het d’ aandacht van het hout afleidt,  
en achter bladeren in duizendvoud,
het leven zelf verborgen houdt.

Het gaat erom het loof uiteen te buigen
en takken te gaan zien, maar bovenal
hoe al die generaties takken
steeds minder worden in getal
en elk van hen ooit uit een andere, 
een vorige voortkwam
en al die takken samen
uiteind’lijk uit de stam. 

Want kijken naar de bla’ren
is nodig maar beperkt.
Het is een eerste stap om levensvormen te ontwaren,
waarop je je, je leven lang,
blind kunt gaan zitten staren;
als doel op zich is ’t onbegonnen werk.

T.B. Eisenga 

Het komt er op neer dat wij meer geïnteresseerd zijn in en gericht op de takken (en de stam) dan op de bladeren (symptomen).

Later heb ik die metafoor nog wat verder uitgebouwd en geschikt gemaakt als sjabloon om psychiatrische problematiek te ordenen:

Mn wanneer de problematiek niet eenduidig in een bestaande en alles verklarende diagnostische categorie onder te brengen is (wat meestal het geval is), kan gebruik gemaakt worden van een beeldspraak in de vorm van een invulsjabloon die er als volgt uit zou kunnen zien:

‘In een poging de problematiek op verschillende niveaus te ordenen en aldus ‘door de bomen het bos te kunnen zien’, maak ik soms gebruik van de metafoor van een boom, waarbij de bladeren staan voor klachten en symptomen, groepen bladeren voor een classificatie of ‘syndroom’ (Dwz. niet gebaseerd op een of ander onderliggend concept, noch verwijzend naar een organisch substraat, maar op het optellen van symptomen en klachten die statistische vaker in combinatie voorkomen en waar ahw een lijntje omheen is gezet, waarbij men internationaal afgesproken heeft dat bijv. ADHD, een angststoornis of in dit concrete geval ‘…….’ te noemen).

De takken staan voor onderliggende neuropsychologische zwaktes, de stam voor een echte diagnose (zo mogelijk gebaseerd op een organisch substraat), de wortels voor familiaire/ genetische belasting, de voedingsbodem voor opvoeding, het tekort aan licht en water voor ‘life-events’/ ingrijpende gebeurtenissen en traumata, groepjes bomen voor de sociale contacten/ inbedding en het bos voor de cultuur/ maatschappij met de daarin heersende normen en waarden.

Helaas lukt het in de psychiatrie zelden of nooit de stam echt helemaal te bereiken/ beschrijven, maar de kunst is om in de diagnostiek toch zo dicht mogelijk daarbij te geraken en te komen tot een beschrijving die de klachten en problemen in een min of meer logisch, samenhangend en begrijpend verband plaatst, om e.e.a. vervolgens bij de opstelling van een behandelplan weer terug te vertalen naar het niveau van de bladeren.

De metafoor is bijv. te gebruiken in de vorm van een invulsjabloon.
Zoals je ook wel eens ziet bij bepaalde vragenijsten met halve zinnetjes die je kunt afmaken, een soort aanvulzinnetjes dus.
In sommige gevallen een handig hulpmiddel om problemen die multifactorieel bepaald worden, te ordenen en onderling met elkaar in een samenhangend verband te plaatsen:  
Zoiets als:

Bladeren: Op het niveau van de bladeren (Klachten en symptomen) is er sprake van ……

Groepen bladeren: In classificatorische zin voldoet het beeld aan de criteria van een …….

Takken: Op het niveau van onderliggende neuropsychologische zwaktes …..

Stam: Op het niveau van een eventuele diagnose komt …….. het meest in aanmerking waarbij men dan in termen van een verondersteld organisch substraat, zou kunnen denken aan

Wortels: Qua familiaire belasting, die ons op het spoor kunnen brengen van een eventuele genetische kwetsbaarheid, is er sprake van …….   bij …….

Voedingsbodem: (Opvoedingsklimaat): Op dit niveau lijkt ……..

Licht en water: Qua ‘life-events’/ traumata/ ingrijpende gebeurtenissen zou ……… , als in standhoudende factor kunnen worden opgevat.

Boomgroepen: Voor de volledigheid valt er dan nog een niveau boven de individuele boom te onderscheiden, nl dat van groepjes bomen (Lees: Sociale netwerk en inbedding) en in dit verband valt op te merken dat ……..

Bos: Tenslotte is er nog het niveau van het bos dat staat voor grotere krachtenvelden als cultuur en maatschappij (met alle daarbij behorende normen en waarden) Op dit gebied kan men stellen dat het Nederlandse bos een alles behalve natuurlijke habitat lijkt te zijn voor de meeste uitheemse bomen, die zich dan ook veelal minder thuis voelen in een voor hen vreemd bos, zich minder vanzelfsprekend aan kunnen passen, meer moeite moeten doen te concurrentie met andere soorten aan te gaan en te overleven. De ……… illustreert het probleem in stand houdende effect dat hiervan uitgaat.

Niet dat wij bij iedere patiënt een dergelijk uitgebreide beschrijving opstellen, omdat dat ook lang niet altijd zoveel toevoegt en wij daar soms, afhankelijk van het aantal aanmeldingen, ook niet altijd de tijd voor hebben.

Het is meer bedoeld als een basismetafoor die illustreert langs welke lijnen wij denken en waarvan we soms delen gebruiken.

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-

Interne links: (naar geassocieerde onderwerpen BINNEN deze website)

• .

Externe links: (naar geassocieerde onderwerpen BUITEN deze website)

• .